Փաշինյանի բառախաղը՝ Զանգեզուրի միջանցքը ԱՄՆ-ին հանձնելու համար

Մամուլի ասուլիսում Հայաստանի վարչապետը հայտարարեց Ադրբեջանի Հանրապետության հետ խաղաղության պայմանագրի «նախնական ստորագրման» նոր գաղափարի մասին, և միևնույն ժամանակ փորձեց նվազեցնել հանրային ճնշումը՝ Զանգեզուրի միջանցքի վիճահարույց «100-ամյա վարձակալության» ծրագրի անվանումը փոխելով «զարգացման իրավունքի»։

«Թասնիմ» լրատվական գործակալության միջազգային խմբի փոխանցմամբ՝ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն հուլիս 16-ի մամուլի ասուլիսում հայտարարել է, որ համաձայնեցված է խաղաղության պայմանագրի նախագծի տեքստը և Ադրբեջանի Հանրապետության հետ միջկառավարական հարաբերությունների հաստատումը, և դրա շուրջ բանակցություններն ավարտվել են։

Խաղաղության պայմանագրում երկիմաստություն, ինչո՞ւ «նախնական ստորագրություն» վերջնական ստորագրության փոխարեն

Այս լուրը հայտարարելով՝ Փաշինյանը նաև նոր գաղափար բացահայտեց՝ ասելով. «Մենք սկսել ենք խորհրդակցություններ այն մասին, թե ինչպես առաջ շարժվել, և խաղաղության պայմանագրի նախնական ստորագրման գաղափարը նույնպես սեղանին է և օրակարգում։ Սա քննարկվող տարբերակներից մեկն է, որը կարող է իրատեսական լինել որոշակի հանգամանքներում և ոչ այնքան՝ այլ հանգամանքներում»։

ՀՀ վարչապետը չի մանրամասնել, թե որ կողմն է առաջարկել «նախնական ստորագրման» գաղափարը և ինչու՞ է առաջարկվելու նման տարբերակ անհապաղ ստորագրման փոխարեն, եթե պայմանագրի տեքստը համաձայնեցված է։

«Վարձակալության» անվանափոխումը «զարգացման իրավունքի»

Իր ելույթի մեկ այլ հատվածում Փաշինյանը անդրադարձավ Զանգեզուրի միջանցքը (Սյունիքի երթուղի) երրորդ կողմին հանձնելու հարցին և դա արդարացնելու համար բերեց այնպիսի օրինակներ, ինչպիսիք են «Զվարթնոց» օդանավակայանը, հարավկովկասյան երկաթուղին, ջրային համակարգը և «Հայփոստը», որոնք, չնայած օտարերկրյա կառավարմանը, մնում են հայկական սեփականության ներքո։

Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպանի վերջերս այս երթուղու «100-ամյա վարձակալության» վերաբերյալ հայտարարություններին ի պատասխան՝ Հայաստանի վարչապետը փորձեց վերաիմաստավորել այս հասկացությունը՝ օգտագործելով իրավական գրականությունը։

«Մեր օրենքներում սա կոչվում է «զարգացման և շինարարության իրավունք», և այս իրավունքի շրջանակներում կատարված ներդրումները պայմանագրի ժամկետը լրանալուց հետո մնում են կամ վերադառնում են Հայաստանի Հանրապետության սեփականությանը», - ասաց նա։

Ռազմավարական ենթակառուցվածքների կառավարումը աութսորսինգի տնտեսական հիմնավորում

Մատնանշելով «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծի հսկայական ներդրումային ներուժը՝ Փաշինյանն ասել է. «Մենք քննարկում ենք այնպիսի ընկերություն ստեղծելը, որը կարող է ներդրումներ ներգրավել։ Մենք շատ ենք խոսում երկաթուղիների և ճանապարհների մասին, բայց այս համատեքստում մենք խոսում ենք նաև խողովակաշարերի, էլեկտրահաղորդման գծերի և հեռահաղորդակցության մալուխների մասին, և սա այն տնտեսությունն է, որը պետք է կառավարվի և ստեղծվի։ Մեր տրամաբանությունն այն է, որ այս ենթակառուցվածքը պետք է և կարող է պատկանել Հայաստանին, և քննարկումը վերաբերում է այս տնտեսության կառավարմանը և դրա շրջանակներում որոշակի գործառույթների իրականացմանը»։

Նշելով, որ քննարկվել են տարբեր գաղափարներ, նա ընդգծեց, որ դեռևս վերջնական համաձայնության չի հասել։

«Եթե համաձայնագիր կնքվեր կամ ձեռք բերվեր, ես, բնականաբար, կարող էի դրա մասին հայտարարել, ես միայն ներկայացրեցի քննարկումների շրջանակը», - ասաց նա։

ՀՀ վարչապետը եզրափակեց՝ վերահաստատելով, որ երկիրը հետաքրքրված է տարածաշրջանում տրանսպորտային ենթակառուցվածքների վերաբացմամբ, այդ թվում՝ Ադրբեջանի տարածքով անցնող Հայաստան-Հայաստան երթուղով և Հայաստանի տարածքով անցնող Ադրբեջան-Ադրբեջան երթուղով։

«Մենք այս բոլոր գործընթացները պատկերացնում և իրականացնում ենք մեր տարածքային ամբողջականության, ինքնիշխանության և իրավասության շրջանակներում», - ասաց նա։

Նախկինում, ի պատասխան Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպանի այն հայտարարության, որ Վաշինգտոնը առաջարկել է Հայաստանի տարածքի մի մասը 100 տարով վարձակալել՝ Ադրբեջանը Նախիջևանին միացնելու համար, Հայաստանի վարչապետի խոսնակը հայտարարել էր. «ԱՄՆ դեսպանի առաջարկած տարբերակը հնարավոր չէ» և բացատրել, որ ըստ Հայաստանի օրենսդրության՝ վարձակալության կարող են տրվել միայն գյուղատնտեսական հողեր։ Սակայն նա չմանրամասնեց, թե արդյոք ԱՄՆ դեսպանի առաջարկը նույն ծրագիրն էր, որը ներկայացրել էր Թրամփի վարչակազմը Սյունիքի տարածքով Ադրբեջան-Նախիջևան կապող երթուղու վերաբերյալ, ըստ Քարնեգի հիմնադրամի։ Մի ծրագիր, որի գոյությունը Երևանը չի հերքել։

Հայ փորձագետներ- Փաշինյանը համաձայնել է հանձնել Զանգեզուրի միջանցքի վերահսկողությունը

Տարածաշրջանային ժողովրդավարության և անվտանգության կենտրոնի ղեկավար Տիգրան Գրիգորյանը, վերլուծելով ներքին տեղեկատվությունը և հրապարակված զեկույցները, կարծում է, որ հայկական կողմը սկզբունքորեն չի առարկում ԱՄՆ առաջարկին, և մանրամասների շուրջ բանակցություններ են ընթանում։

«Կարծում եմ՝ Երևանը ոչ միայն չի մերժել այս առաջարկը, այլև համաձայնել է դրան, մնում է պարզել, թե այս առաջարկի մանրամասները ինչ են։ Ակնհայտ է, որ այս առաջարկը կարող է և հավանաբար կներառի մաքսային և սահմանային վերահսկողության գործառույթներ, բայց թե արդյոք այն ենթադրում է այս հաղորդակցման ուղու ամբողջական հանձնումը երրորդ կողմի, այս փուլում դժվար է ասել», - ասում է Գրիգորյանը։

Գրիգորյանը կարծում է. «Եթե Հայաստանը գործնականում վերահսկողություն չունի սահմանային և մաքսային ստուգումների նկատմամբ, ապա, իհարկե, մենք այստեղ կբախվենք միջանցքային տրամաբանության հետ, որովհետև չնայած կողմերը պաշտոնապես կճանաչեն Հայաստանի ինքնիշխանությունը այս ճանապարհի նկատմամբ, գործնականում, եթե վերահսկողություն չլինի, կասկածում եմ, որ Ադրբեջանը կընդունի առճակատման սկզբունքը։ Այստեղ մենք կարող ենք հստակ խոսել միջանցքային տրամաբանությամբ ապաշրջափակման մասին»։

Մասնագետը նաև մեկ այլ մտահոգություն է բարձրացնում Ադրբեջանի մոտեցման վերաբերյալ. «Ադրբեջանի համար սա տնտեսական հարց չէ, այլ, առաջին հերթին, քաղաքական հարց է՝ Նախիջևան այսպես կոչված «անարգել անցման» հասնելու համար։ Հավանական է, որ այս կենսականորեն կարևոր ուղին ստանալուց հետո Բաքուն այլևս չի շարժվի ավելի կառուցողական լուծումների՝ այլ հաղորդակցության ուղիներ բացելու համար։ Միտում, որը մենք նկատում ենք նաև այլ գործընթացներում։ Օրինակ՝ սահմանի որոշման գործընթացում, այն մասերում, որտեղ Ադրբեջանը շահեց, գործընթացը առաջ շարժվեց, և ցանկալի արդյունքների հասնելուց հետո այն առնվազն դադարեցվեց»։

Քաղաքական մեկնաբան Թաթուլ Հակոբյանը, վերլուծելով ԱՄՆ դեսպանի հայտարարությունները իր Ֆեյսբուքյան էջում, եզրակացրել է, որ ամերիկացի դիվանագետի պնդումները կարող են կասկածելի լինել։

Նա կարևոր բացահայտում է արել. «Ճիշտ է, որ Ալբանիայի մայրաքաղաք Տիրանայում գտնվող ամերիկացիները առաջարկել են Հայաստանի վարչապետին, որ ճանապարհի վերահսկողությունը հանձնվի հայ-ամերիկյան կազմակերպությանը։ Նիկոլ Փաշինյանը այս մասին մի քանի հայ փորձագետների պատմել է մայիսի վերջին տեղի ունեցած գաղտնի հանդիպման ժամանակ»:

Մինչդեռ Երևանում քննարկումները թեժանում են Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպան Թոմ Բարաքի վիճահարույց առաջարկի շուրջ, ըստ որի՝ ԱՄՆ-ն մեկ դարով կվերահսկի Զանգեզուրի միջանցքը, Բաքուն լռություն է պահպանել այս հարցի վերաբերյալ։

Աղբյուրը՝ Իրանի «Թասնիմ» լրատվական գործակալություն