«Զանգեզուրի միջանցքը»՝ Հարավային Կովկասից ՌԴ-ին դուրս թողնելու և Իրանի ռազմավարական դիրքը շրջանցելու գործիք․ իրանական լրատվամիջոց

Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի ավարտից հետո՝ 2020 թվականի նոյեմբերին, Ադրբեջանի, Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև ստորագրվեց համաձայնագիր, որի ամենակարևոր կետը վերաբերում էր տարածաշրջանային տնտեսական և տրանսպորտային ուղիների վերաբացմանը։

Այս կետը, որը հայտնի դարձավ որպես համաձայնագրի 9-րդ կետ, որևէ կոնկրետ պարտավորություն չէր սահմանում որևէ կոնկրետ երթուղու համար և պարզապես շեշտում էր «երթուղիների բացումը»։ Սակայն գործնականում այն ինչ տեղի ունեցավ, հաջորդածը պարզապես տարանցիկ նախագիծ չէր. «Զանգեզուրի միջանցքը» դարձավ Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական վերացման գործիք։ Ռուսաստանը, որպես համաձայնագրի կողմերից մեկը, կարծում էր, որ տրամաբանական ուղին կլինի Անդրկովկասյան երկաթուղու վերաբացումը, որը նախկինում գոյություն ուներ և անցնում էր Հայաստանի տարածքով, այդ թվում՝ Երևանով, դեպի Նախիջևան։ Սակայն աստիճանաբար պարզ դարձավ, որ ո՛չ Երևանը, ո՛չ էլ Բաքուն գործնականում չէին ցանկանում նման երթուղի։ Նրանք աստիճանաբար կողմնորոշվեցին դեպի այլընտրանք՝ «Զանգեզուրի միջանցքը»՝ Իրանի հետ սահմանին գտնվող նեղ երթուղի, որը հատուկ շրջանցելու էր հայկական վերահսկողությունը և Նախիջևանը կապելու էր Ադրբեջանի Հանրապետության հետ։ Պատճառը պարզ է. ռուսական երթուղիների վերականգնումը կնշանակեր Մոսկվայի ներկայության ամրապնդում տարածաշրջանում, ինչը երկու կառավարություններն էլ չէին ցանկանում՝ չնայած իրենց ակնհայտ տարաձայնություններին։

Ռուսաստանի դեմ լուռ կոալիցիա

Պատերազմի ավարտից ի վեր, ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ Ադրբեջանի կառավարությունները նմանատիպ քաղաքական ուղիներ են հետապնդել՝ նվազեցնելով ռուսական ազդեցությունը: Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, սադրիչ քաղաքականության միջոցով, փաստորեն դիվանագիտական ​​փակուղու մեջ է մտել Մոսկվայի հետ: Մյուս կողմից, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, որը իշխանության է եկել Արևմուտքի աջակցությամբ 2018 թվականին, երկարաժամկետ նախագիծ է սկսել՝ Ռուսաստանին աստիճանաբար հեռացնելու իր երկրի քաղաքական և տնտեսական կառույցներից: Հավաքական անվտանգության պայմանագրից դուրս գալուց մինչև ԵՄ միջամտության պահանջ, Հայաստանը հստակորեն շրջվում է դեպի Արևմուտք: Այս առումով, նույնիսկ Հայ Առաքելական Եկեղեցին է թիրախավորվել Փաշինյանի կողմից, իսկ ռուսամետ ներդրողների հետ կապված տնտեսական հաստատությունները, այդ թվում՝ «Կարապետյան խումբը», բռնագրավվել են։ Նման համատեքստում Ռուսաստանի կողմից կառավարվող երկաթուղուց հրաժարվելը և Զանգեզուրի միջանցքի վրա կենտրոնանալը զարգացման որոշում չէր, այլ ճշգրիտ աշխարհաքաղաքական քայլ։

Ամերիկա՝ ստվերում գտնվող խաղաղցողը

Ռուսաստանի Կովկասի նկատմամբ ուշադրության թուլացմամբ (Ուկրաինական պատերազմից հետո) ԱՄՆ-ն ակտիվորեն բանակցություններ է վարում տարածաշրջանային կողմերի հետ՝ տարանցիկ նախագծերը կառավարելու համար: Ըստ հաղորդագրությունների՝ Վաշինգտոնը նույնիսկ առաջարկել է Զանգեզուրի միջանցքը 100 տարվա վարձակալության տալ: Մինչ Ռուսաստանը շարունակում է կիրառել նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրի դրույթները, այն այլևս որևէ ազդեցություն չունի դրա իրականացման վրա: Ռուս խաղաղապահները դուրս են բերվել, և Մոսկվան ավելի շատ զբաղված է ուկրաինական ճակատներով, քան Հարավային Կովկասով:

Զանգեզուր. տնտեսական փրկությո՞ւն, թե՞ քաղաքական միրաժ

«Զանգեզուրի միջանցքը» հաճախ գովազդվում է որպես «Միջին միջանցքի»՝ Չինաստանը Եվրոպային Կենտրոնական Ասիայի և Թուրքիայի միջոցով կապող երթուղու կարևոր օղակ։ Սակայն վերլուծաբանները զգուշացնում են, որ ծրագիրը բախվում է լուրջ աշխարհաքաղաքական մարտահրավերների։ Միջին երթուղին պետք է անցնի Կասպից ծովով՝ ջրային տարածքով, որի օգտագործման իրավունքները ենթակա են ափամերձ պետությունների, այդ թվում՝ Իրանի և Ռուսաստանի միջև կոլեկտիվ համաձայնագրի, որոնք ներկայումս անտեսվում են «Զանգեզուրի նախագծում»: Հետևաբար, Զանգեզուրը զուտ տնտեսական նախագիծ չէ, այլ Հարավային Կովկասից Ռուսաստանին աստիճանաբար վերացնելու և Իրանի ռազմավարական դիրքը շրջանցելու գործիք: Միջանցք, որը կմնա «երևակայական միջանցք», այլ ոչ թե խաղաղության և առևտրի ուղի, քանի դեռ Բաքուն պնդում է առճակատման քաղաքականության վրա, իսկ Երևանը մնում է Արևմտյան ուղեծրում։

Աղբյուրը՝ qudsonline.ir