Իրանական գազը, Հայաստանը և Զանգեզուրի հարցը

Էներգիայի մատակարարման հարցը այս օրերին պատուհաս է դարձել Մերձավոր Արևելքի և Կովկասի երկրների համար. երկրների միջև քաղաքական հարաբերությունները և մեկ կողմից պատժամիջոցները ստիպել են յուրաքանչյուր երկրի ելք փնտրել։

«Խաբար Օնլայն» լրատվական գործակալության փոխանցմամբ՝ Հայաստանի էկոնոմիկայի նախարարը վերջերս հայտարարել է, որ երկիրը ցանկանում է Իրանից հեղուկ բնական գազ ներմուծել՝ իր անհետաձգելի կարիքները բավարարելու համար։ Հայաստանի բենզալցակայաններում հեղուկ բնական գազի գինը 1,5 անգամ բարձրացել է։

Rah-e-No Online-ը գրել է. «ՀՀ էկոնոմիկայի նախարար Գեորգ Պապոյանի խոսքով՝ այս հարցը կարևոր է մատակարարների դիվերսիֆիկացման առումով։ Նա ընդգծել է. «Սա կբարձրացնի մրցակցությունը և կնպաստի գների նվազմանը»։

Այս խնդրանքը հնչում է այն ժամանակ, երբ նախագահ Մասուդ Փեզեշկյանի՝ Հայաստան կատարած վերջին այցի ընթացքում ստորագրվել են համատեղ հայտարարություն և փոխըմբռնման ու համագործակցության 10 հուշագիր տարբեր տնտեսական, մշակութային և քաղաքական ոլորտներում։

Թեհրան-Երևան համագործակցության ուղիները

Հայաստանն ու Իրանը համագործակցում են նաև այլ նախագծերի շուրջ, այդ թվում՝ Հայաստանից Իրան էլեկտրաէներգիայի փոխանցման, Իրան-Հայաստան 400 կՎ լարման օդային էլեկտրահաղորդման գծի և դրան կից ենթակայանի կառուցման գործում։

Իրականությունն այն է, որ Հարավային Կովկասը գտնվում է Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից տնտեսական էմբարգոյի տակ և մեծապես կախված է գազի ներմուծումից՝ իր սպառման կարիքները և էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը բավարարելու համար: Իրականում, երկրի էներգետիկ անվտանգությունը մեծապես կախված է նրա տարածաշրջանային կախվածությունից և համագործակցությունից, հատկապես, երբ խոսքը վերաբերում է Ռուսաստանից և Իրանից բնական գազի ներմուծմանը:

Այս երկիրը շարունակում է կախված լինել այս արտասահմանյան աղբյուրներից իր էներգետիկ կարիքների համար, չնայած վերականգնվող էներգիայի ոլորտում առաջընթացին, մասնավորապես՝ արևային էներգիայի արտադրության զգալի աճին: Սակայն Իրանի հետ էներգետիկ փոխանակման համաձայնագիրը ցույց է տալիս փոխկախված էներգետիկ դինամիկա, որի դեպքում Հայաստանում արտադրված էլեկտրաէներգիան փոխանակվում է իրանական բնական գազի հետ:

Սակայն, Ադրբեջանի կողմից Զանգեզուրի միջանցքից գազի արտահանման վրա նավթի փոխարեն կենտրոնացումը սպառնալիք է ներկայացնում Իրանի կողմից Հայաստան գազի արտահանման համար, և դա կպահանջի Իրանի կողմից անհապաղ գործողություններ՝ էներգիայի փոխանակման հզորությունները մեծացնելու համար։

Զանգեզուրը և նրա խնդիրները

Հաշվի առնելով Ադրբեջանի Հանրապետությունում նավթի արդյունահանման նվազման միտումը՝ Զանգեզուրի միջանցքով նոր նավթի արտահանման խողովակաշար կառուցելու հնարավորությունը գրեթե վերացված է։ Սակայն, հաշվի առնելով գազի արդյունահանման ավելացման և ներքին սպառման մի մասը վերականգնվող էներգիայով փոխարինելու հեռանկարը (ԱՄԷ-ի և Սաուդյան Արաբիայի ընկերությունների մասնակցությամբ), Զանգեզուրի միջանցքի գործարկման հիմնական հետևանքը էներգետիկ ոլորտում, հավանաբար, կապված կլինի ադրբեջանական գազի արտահանման հետ։

Բաքուն նպատակ ունի մինչև 2027 թվականը ԵՄ արտահանումը 13-ից հասցնել 20 միլիարդ խորանարդ մետրի (համընկնում է Ռուսաստանից գազի ներմուծումը կրճատելու ԵՄ ծրագրի հետ), սակայն բախվում է ենթակառուցվածքների զարգացման մեջ ներդրումներ կատարելու մարտահրավերի։ Այժմ, Զանգեզուրով արտահանման երթուղին կրճատելով (վրացական երթուղու փոխարեն), այս նպատակը թվում է ավելի իրագործելի։

Ապագայում Սիրիա և նույնիսկ Լիբանան արտահանման ընդլայնումը, եթե բացառվի դեպի Եվրոպա արտահանման ավելացումը, ավելի իրագործելի կլինի նոր երթուղու շնորհիվ։

Բացի այդ, հաշվի առնելով Ադրբեջանում ավելցուկային էլեկտրաէներգիայի արտադրության աճի միտումը, հավանական է թվում նաև Թուրքիա և Եվրոպա էլեկտրաէներգիայի արտահանման գծի կառուցումը։

Մյուս կողմից, Հայաստանի տարածքում 2 միլիարդ խորանարդ մետր ծավալով Բաքու-Նախիջևան գազատարի կառուցումն ավարտելով՝ Ադրբեջանը, հավանաբար, մոտ ապագայում կվերացնի Նախիջևանի կարիքը՝ Իրանից 450 միլիոն խորանարդ մետր գազ փոխանակելու համար։

Իրանի կողմից Հայաստան 500 միլիոն խորանարդ մետր գազի արտահանումը (էլեկտրաէներգիայի բարտերի տեսքով) նույնպես վտանգի տակ է, եթե իրանական կողմը անգործունեություն ցուցաբերի։

Իրանի՝ Հայաստանի էներգետիկ շուկայից դուրս մնալը կանխելու կարևոր միջոցառումներից մեկը երկու կողմերի միջև 400 կՎ գծի կառուցման ավարտի արագացումն է՝ փոխանակման հզորությունը մինչև 1200 ՄՎտ հասցնելու համար, որի դիմաց Իրանից գազի արտահանումը կավելանա՝ երկու երկրների միջև խողովակաշարի 2.3 միլիարդ խորանարդ մետր հզորությունը առավելագույնս օգտագործելով։

Աղբյուրը՝ khabaronline.ir