«Ստորագրվել է մի փաստաթուղթ, որը 30 տարի պարտված պաշտոնական Բաքուն չէր ստորագրի»․ Վլադիմիր Մարտիրոսյան

Քաղաքագետ Վլադիմիր Մարտիրոսյանի գրառումը

Ստորագրվել է մի փաստաթուղթ, որը 30 տարի պարտված պաշտոնական Բաքուն ոչ մի գնով չէր ստորագրի, իսկ պարտված պաշտոնական Երևանը ստորագրեց:

Քանի որ ՀՀ իշխանությունները ագրեսիվ կերպով անցել են փաստաթղթի իրենց մեկնաբանման խորը արշավին, շատ լավ հասկանալով, թե ինչ կարևոր է երկաթը տաք տաք ծեծելն ու ինֆորմացիոն բլոկը իրենցով անելը և խորը մանիպուլյացիաներով դրանից խոսելը, նշեմ Հայաստանի սուվերենության, անվտանգության և իրավական կարգավիճակի տեսանկյունից ստորագրված փաստաթղթի կետերը, որոնք բացարձակ չեն բխում ՀՀ պետական և ազգային շահերից :

1․ Անխափան կապ Նախիջևանի և Ադրբեջանի հիմնական մասի միջև (կետ 3)

“…unimpeded connectivity between the main part of the Republic of Azerbaijan and its Nakhchivan Autonomous Republic through the territory of the Republic of Armenia with reciprocal benefits…”

Սա գործնականում նույն «Զանգեզուրի միջանցք» գաղափարն է՝ միայն բառապաշարով համահարթեցված։ «Unimpeded connectivity» նշանակում է՝ անխափան, առանց վերահսկողության և սահմանային ընթացակարգերի միջանցք։ «Reciprocal benefits» «Փոխադարձ արտոնություններ» ձևակերպումը իրականում կարող է ձևական լինել, քանի որ Հայաստանի կողմից Ադրբեջանին տրվող արտոնությունը տրանսպորտային գերիշխանության կորստի ռիսկ է, իսկ Ադրբեջանից Հայաստանին տրվող հնարավոր արտոնությունները կարող են լինել ոչ համարժեք և կախված Բաքվի քաղաքական կամքից։ Սահմանադրական տեսանկյունից սա կարող է դիտվել ՀՀ տարածքային ամբողջականության սահմանափակում, քանի որ այն ենթադրում է հատուկ ռեժիմով ճանապարհ, որը դուրս է ՀՀ լիարժեք և ամբողջական իրավասությունից, որքան էլ փաստաթղթում ֆիքսվի սուվերենության մասը:

2․ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի փակման համատեղ կոչ (կետ 2)

“…on the closure of OSCE’s Minsk Process…”

Մինսկի խումբը միջազգային իրավունքի շրջանակներում Հայաստանի համար միակ հարթակն էր, որտեղ ԼՂ հարցը քննարկվում էր ոչ միայն երկկողմ ձևաչափով, այլև միջազգային միջնորդությամբ։ Դրա փակումը նշանակում է, որ Հայաստանը հրաժարվում է ԼՂ հարցի միջազգային օրակարգից, ընդունելով Ադրբեջանի մենաշնորհը հարցի լուծման վրա։ Սա իրավաքաղաքական առումով հրաժարում է միջազգային-պետական երաշխիքներից: Ինչը եղել է Ադրբեջանի տասնյակ տարիների ձգտումը: Այն ևս բավարարվել է:

3․ TRIPP («Trump Route for International Peace and Prosperity») նախագծի իրականացում (կետ 4)

“The Republic of Armenia will work with United States of America and mutually determined third parties to set forth a framework for the TRIPP connectivity project in the territory of the Republic of Armenia…”

Սա միջազգային նախագծի անվան տակ կարող է լինել նույն «միջանցքի» եթակառուցվածքային ձևավորումը, բայց արդեն ամերիկյան հովանու տակ։

Նախագծի շրջանակային պայմանները որոշվելու են ոչ միայն ՀՀ և ԱՄՆ, այլև «փոխադարձ համաձայնությամբ ընտրված երրորդ կողմերի» հետ, ինչը բացում է դուռ Ադրբեջանին կամ Թուրքիային որպես համահիմնադիր ներգրավելու համար։ Իրավական տեսանկյունից սա կարող է սահմանափակել ՀՀ-ի լիազորությունները սեփական տարածքում, քանի որ միջազգային համաձայնագրերը գերակայում են ներքին օրենքներին։

4․ «Արդար պահաջի բացառումը» և սահմանների անձեռնմխելիության ճանաչումը (կետ 5)

“…based on the inviolability of international borders and the inadmissibility of the use of force for the acquisition of territory…”

Սա դե ֆակտո նշանակում է, որ Հայաստանը պաշտոնապես ճանաչում է Ադրբեջանի ներկայիս սահմանները՝ ԼՂ տարածքների ամբողջական ինտեգրմամբ։

Արդարության «վերականգնման բացառումը» քաղաքական առումով նսեմացնում է ապագա սերունդների՝ տարածքային պահանջների և ինքնորոշման իրավունքը։ Սահմանադրական տեսանկյունից սա վերահաստատում է Հայաստանի կողմից Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչումը առանց Արցախի ժողովրդի իրավունքների ապահովման։

5․ ԱՄՆ-ի հովանու տակ երկկողմ հարաբերությունների «նորմալացում» (կետ 6)

“…advancing the normalization of bilateral relations…”

«Նորմալացում» ձևակերպումը հնչում է որպես վերջնական հակամարտության լուծման փաստաթուղթ, ինչը իրավական առումով կփակի ցանկացած ապագա պահանջ, այդ թվում՝ գերիների վերադարձի, վերադարձի իրավունքի, սահմանազատման արդար պայմանների կամ մշակութային ժառանգության պաշտպանության հարցերում։

Այս փաստաթուղթը փաստացի․

1. Հրաժարում է ԼՂ-ի միջազգային օրակարգից և հաստատում է Ադրբեջանի լիակատար վերահսկողությունը։

2. Սահմանափակում է Հայաստանի սուվերենությունը Սյունիքի տարածքում՝ ստեղծելով հատուկ ռեժիմով ճանապարհ Ադրբեջանի համար։

3. Ապագայում բացառում է տարածքային կամ քաղաքական պահանջների բարձրացումը, ինչը հակասում է ՀՀ ազգային շահերին և պատմական իրավունքներին։

4. Միջազգային պարտավորություններով կապում է Հայաստանի ձեռքերն, նույնիսկ եթե ապագայում փոխվի քաղաքական իշխանությունը։

P.S. Ստորագրվել է մի փաստաթուղթ, որը 30 տարի պարտված պաշտոնական Բաքուն ոչ մի գնով չէր ստորագրի, իսկ պարտված պաշտոնական Երևանը ստորագրեց: