Վաշինգտոնը քաղել է Հարավային Կովկասի պտուղները

Իրանի և Ռուսաստանի դերը Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում չի վերանա

Համաձայնություն է ձեռք բերվել, որում շրջակա երկրները փորձել են սահմանել իրենց բաժինը: Մեկնաբանել, որ նման համաձայնագրով Ռուսաստանը և Իրանը աննշան ներկայություն կունենան Հարավային Կովկասում, իմ կարծիքով, ճիշտ վերլուծություն չէ: Իրանը և Ռուսաստանը, Թուրքիան և Չինաստանը երկրներ են, որոնք ավանդաբար ներկայություն և դեր են ունեցել այս տարածաշրջանում:

Ֆարարու - Վերջին օրերին Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև կնքված խաղաղության համաձայնագիրը դարձել է Հարավային Կովկասի տարածաշրջանի ամենակարևոր նորություններից մեկը: «Թրամփի ուղին դեպի համաշխարհային խաղաղություն և բարգավաճում (TRIPP)» կամ կարճ՝ «Թրամփի կամուրջ» անվամբ նախագիծը նույնպես ուղեկցվել է ներքին և տարածաշրջանային արձագանքներով:

Ֆարարույի խոսքով՝ նախագիծը նախատեսված է Ադրբեջանի մայրցամաքային մասը Նախիջևանի անջատողական շրջանի հետ կապելու Հայաստանի տարածքով։ Այս երթուղին Ադրբեջանում հայտնի է որպես «Զանգեզուրի միջանցք», իսկ Հայաստանում՝ որպես «Սյունիքի ճանապարհ» և վիճելի է։

Ռուսաստանի Թաթարստանի Հանրապետությունում Իրանի գլխավոր հյուպատոսության նախկին ղեկավար, Ալբանիայում Իրանի նախկին դեսպան և Եվրասիայի հարցերով ավագ փորձագետ Ալի Եղբալի Զարչը Ֆարարոուի հետ հարցազրույցում վերլուծել է այս պայմանները.

Հարավային Կովկասի կարևորությունը արմատավորված է պատմության մեջ

Ալի Էկբալի Զարչը Ֆարաուին ասել է. «Մինչև քսաներորդ դարի վերջը որոշ մտածողներ և քաղաքական գործիչներ կողմնակից էին այն տեսությանը, որի հիման վրա նրանք Բալկանյան տարածաշրջանը գնահատում էին որպես շատ կարևոր և ռազմավարական տարածաշրջան՝ գլոբալ և միջազգային փոխազդեցություններն ու հավասարումները գերիշխելու կամ կարգավորելու համար։ Թվում է, թե երրորդ հազարամյակում ռազմավարական Բալկանյան տարածաշրջանը զարգացել և աշխարհագրորեն ընդլայնվել է և կարևորություն է ձեռք բերել քաղաքական գրականության մեջ՝ Եվրասիական առանցք անվան տակ։ Կարելի է ասել, որ այն ներառում է Բալկաններից հետո երկու ծովերի միջև ընկած տարածաշրջանը։

Ներկայումս, տեսությունն այն է, որ այս տարածաշրջանի նկատմամբ գերիշխանությունը կարող է կարևոր դեր խաղալ գլոբալ և միջազգային միջավայրը որոշելու գործում, և այդ պատճառով մենք ականատես ենք լինում համաշխարհային տերությունների կողմից այս տարածաշրջանում ներկա լինելու և գերիշխելու «մոդելային փոփոխության։ Նման հարց բարձրացվել է միջազգային վերլուծություններում և վերլուծական կենտրոնների համաժողովներում առնվազն մեկ տասնամյակ, և դրա կարևորությունը օրեցօր աճում է»։

Նա հացելեց. «Հարավային Կովկասի տարածաշրջանի կարևորությունը պատմության մեջ արմատավորված բան է։ Այս տարածաշրջանը կարևոր դեր է խաղացել մի շարք քաղաքակրթությունների ձևավորման գործում և եղել է շատ կարևոր պատերազմների վայր, և, որպես արդյունք, այն պատմության ընթացքում ունեցել է արտակարգ կարևորություն՝ իր հատուկ աշխարհագրական դիրքի և Սև ու Կասպից ծովերին մուտք գործելու շնորհիվ։ Այս տարածաշրջանում կան նաև արժեքավոր բնական պաշարներ, և այն ջրով ու կանաչապատ տարածք է։ Արդյունքում, կարելի է ասել, որ մի շարք գործոններ Հարավային Կովկասի տարածաշրջանին տվել են հատուկ կարևորություն»։

Սպիտակ տունը քաղեց երկու կողմերի ջանքերի պտուղները

Նկարագրելով տարածաշրջանի կարևորությունը Ադրբեջանի և Հայաստանի համար, արտաքին քաղաքականության ավագ վերլուծաբանն ասել է. «Այս տարածաշրջանը պատմության ընթացքում միշտ կարևոր դեր է խաղացել տարածաշրջանային կայունության և հավասարակշռության գործում: Ստորագրված համաձայնագիրը գտնվում է իր շատ վաղ փուլում և Ադրբեջանի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության ընտրությունն է, որոնք տարիներ շարունակ ներգրավված են եղել այս ուղու վրա և ունեցել են մարտահրավերներ: Նրանք նաև ժամանակ առ ժամանակ ունեցել են լարված մրցակցություն և այժմ մի քանի տարի շարունակ շարժվում են հաշտեցման ուղղությամբ՝ «փոխադարձաբար ընդունելի» լուծում գտնելու համար: Այս ճանապարհին Ռուսաստանի Դաշնությունը դեր է խաղացել, և որոշ դեպքերում այլ երկրներ, այդ թվում՝ Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը և Թուրքիան, դեր են խաղացել։ Վերջերս քննարկվել է ամերիկյան ծրագիրը, և խաղացել է Արաբական Միացյալ Էմիրությունների դերը՝ Էմիրություններում բանակցությունների հինգից ավելի փուլերով։ Բանակցությունների մի քանի փուլեր են անցկացվել նաև Եվրոպայի հետ, և Թուրքիայի ջանքերը նույնպես ընթացքի մեջ են եղել։ Այս ամենը կողմերին տարել է այն ուղղությամբ, երբ Վաշինգտոնը և Սպիտակ տունը վերջապես մտել են համաձայնագրի մասին հայտարարելու փուլ և քաղել են կողմերի ջանքերի պտուղները՝ խաղաղության և հաշտեցման հասնելու համար»։

Ռուսաստանի և Իրանի ներկայությունը տարածաշրջանում չի վերանա

Եվրասիական հարցերի Ավագ փորձագետը շեշտեց. «Իհարկե, չմոռանանք, որ սա դեռևս անորոշ բովանդակությամբ համաձայնագիր է։ Պետք է նաև համեմատաբար երկար գործընթաց լինի դրա իրականացման վերաբերյալ։ Իրանում միշտ արտակարգ զգայունություն կա տարածաշրջանում, մասնավորապես Հարավային Կովկասում տեղի ունեցող զարգացումների նկատմամբ։ Իրանում դիրքորոշումները, գոնե հանրային դիվանագիտության և հասարակական կարծիքի ոլորտում, դասակարգվում են։ Ոմանք այս համաձայնագիրը համարում են շատ վտանգավոր և նույնիսկ մեկնաբանում են որպես «ՆԱՏՕ-ի Թուրանական միջանցք» նախագծի մի մաս։ Մեկ այլ խումբ այս համաձայնագիրը մեկնաբանում է որպես Հարավային Կովկասի տարածաշրջանի երկրները ընտրելու միջոց՝ հաղորդակցությունների զարգացման և դիվերսիֆիկացման անվան տակ, և նրանք կարծում են, որ այս հարցը որևէ վտանգ չի ներկայացնում Իրանի համար, և կա երրորդ խումբ, որը այս հարցին նայում է միջանկյալ մոտեցմամբ»։

Նա հավելեց. «Իրականում, թվում է, թե առաջիկա գործընթացում անելիք լավագույն բանը դրական մոտեցում ընդունելն է։ Հնարավոր է՝ մենք տարիներ շարունակ պետք է աշխատեինք այս հարցի վրա, որպեսզի կարողանայինք զգալի մասնաբաժին ունենալ այս նախագծում, չնայած, կարծես, դեռ կա դրա հնարավորություն։ Համաձայնություն է ձեռք բերվել, և շրջակա երկրները փորձել են իրենց համար մասնաբաժին սահմանել։ Մեկնաբանել, որ նման համաձայնագրով Ռուսաստանը և Իրանը աննշան ներկայություն կունենան Հարավային Կովկասում, իմ կարծիքով, ճիշտ վերլուծություն չէ։ Իրանը և Ռուսաստանը, Թուրքիան և Չինաստանը երկրներ են, որոնք ավանդաբար ներկայություն և դեր են ունեցել այս տարածաշրջանում, իհարկե, վերջին տարիներին Եվրամիությունն ու ամերիկացիները նույնպես որոշակի ջանքեր են գործադրել»։

Մեզ անհրաժեշտ է տարածաշրջանային համապարփակ մոտեցում

Եղբալի Զարչն ասել է. «Մենք չպետք է անտեսենք նաև Անգլիայի ջանքերը կամ սիոնիստական ռեժիմի այս տարածաշրջանում ներկայության ծրագրերը։ Ամեն դեպքում, տարածաշրջանում գերիշխել է մի տեսակ բարդություն և բազմակողմանի բաղադրիչներ, որոնք, իմ կարծիքով, պահանջում են լիակատար իմաստություն և որոշում՝ համապատասխան երկրի ազգային շահերին, որտեղ երկրի էլիտայի տեսակետների կոնսենսուսը շատ ցանկալի տարբերակ է։ Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում զարգացումների վերաբերյալ շատ կարևոր հարց է այն, որ մեզ անհրաժեշտ է մեկ ձայն։ Իրականում, Իրանից պետք է լսվի միասնական և հստակ ուղերձ Հարավային Կովկասում զարգացումների վերաբերյալ, և պետք է ձևավորվի ամբողջական մոտեցում, որը կբխի բոլոր մտածողների, պրոֆեսորների և մասնագետների տեսակետներից: Մենք այս ոլորտում շատ մասնագետներ ունենք՝ թե՛ հետազոտական, թե՛ գործառնական ոլորտներում, ուստի մենք պետք է ավելի լուրջ ծրագրեր ունենանք Հարավային Կովկասի երկրների հետ համագործակցության համար առաջիկա տարիներին։ Անհրաժեշտ է մի քանի մակրոծրագրեր սահմանել Հայաստանի, Ադրբեջանի և Վրաստանի հետ, որպեսզի այս կերպ կարողանանք հասնել Հարավային Կովկասի հետ ընդհանուր շահերի մի տեսակ կապի»։

Աղբյուրը՝ fararu.com