Հարձակումներ հայկական եկեղեցու վրա. քաղաքական հաշվա՞րկ, թե՞ Նիկոլի ռազմավարական սխալը

Առաջին նպատակը՝ շեղել ուշադրությունը եւ գտնել մեղավորին

Իշխանության յոթ տարիների ընթացքում նիկլորի թիմը սպառել է հետհեղափոխական էյֆորիայի վրա կառուցված գրեթե ողջ քաղաքական ռեսուրսը։ Այսօր հասարակության առջեւ բոլորովին այլ պատկեր է կանգնած՝ տնտեսական անկում, սոցիալական դեպրեսիա, տարածքային զիջումներ եւ կառավարելիության կորուստ մարզերում։

2024 թ-ին Հայաստանի տնտեսությունը դանդաղել է։ Երկիր ժամանած զբոսշրջիկների թիվը նվազել է 4,7%-ով, իսկ արտասահմանյան հայրենակիցներից անդրսահմանային դրամական փոխանցումների ծավալը նախորդ տարվա համեմատ նվազել է գրեթե 17%-ով: Այս թվերը վկայում են պետության ներքին քաղաքականույթան եւ ֆինանսական կայունության նկատմամբ վստահության նվազման մասին։ Միաժամանակ սոցիալական ոլորտում լարվածությունն ուժեղացել է.բնակչության իրական եկամուտը նվազում է, իսկ աղքատության մակարդակը մարզերում արդեն մոտենում է կրիտիկական մակարդիակին:

Այս խորապատկերին մնում է ընդամենը մեկ տարի մինչեւ 2026 թ-ի խորհրդարանական ընտրությունները։ Գործող իշխանության աջակցության մակարդակը, ըստ տարբեր աղբյուրների, կազմում է ընդամենը 10-12 տոկոս։ Դրա թիմի քաղտեխնոլոգները (այո, հավանաբար, ինքն էլ) հասկանում են՝ պետք են կտրուկ, ոչ ստանդարտ քայլեր, որոնք կօգնեն որսալ օրակարգը։ Քաղաքականության մեջ ամենահուսալի մեթոդներից մեկը թշնամու կերպարի ստեղծումն է, մի ուժ, որի վրա կարելի է գրել սեփական սխալներն ու ձախողումները։ Իշխանության համար հենց այսպիսի դերով է այսօր օժտված Հայ Առաքելական եկեղեցին։

Եկեղեցին հարմար թիրախ է դառնում. Այն պահպանողական է, հաճախ քննադատող է իշխանությանը եւ, որ հատկապես կարեւոր է, բարոյական հեղինակություն է միլիոնավոր հայերի համար: Այն բանից հետո, երբ 2024 թ-ին Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանը դարձավ Տավուշում տարածքային զիջումների դեմ բողոքի ցույցերի խորհրդանիշը, նիկլորի համար ակնհայտ դարձավ՝ եկեղեցական առաջնորդները կարող են շատ ավելի վտանգավոր լինել, քան ֆորմալ ընդդիմությունը։

Եվ ահա լսվեցին տեղեկատվական պատերազմի համազարկերը՝ սկզբում սոցիալական ցանցերում սուր մեկնաբանությունների տեսքով, իսկ հետո արդեն ուղիղ վիրավորանքների տեսքով դրա եւ դրա կնոջ կողմից։ Քարոզչական արշավին միացան նախարություններն ու պատգամավորները՝ սկսելով բոլոր մակարդակներում հոգեւորականների վարկաբեկումը։ Այս ամենը ներկայացվում է որպես «սխալ» հոգեւորականների դեմ պայքար, բայց իրականում խոսքը գնում է ժողովրդական գրգռվածությունը կառավարությունից Հայ առաքելական եկեղեցի ուղղելու փորձի մասին:

Երկրորդ նպատակը՝ պոպուլիստական խաղադրույք հակակղերական ընտրազանգվածի վրա

Բացի ուշադրությունը շեղելուց, հարձակումների ակնհայտ խնդիրը քաղաքային արեւմտամետ ընտրազանգվածի մի մասի մոբիլիզացումն է, որն ավանդաբար քննադատաբար է տրամադրված հոգեւորականների նկատմամբ։ Այս խմբերի տրամաբնաության մեջ եկեղեցին ներկայացվում է որպես արխայիկայի խորհրդանիշ, բարեփոխումների արգելակ եւ «հին մտածողության» կրող։

Սակայն այստեղ դրա թիմը, հավանաբար, ռազմավարական սխալ է թույլ տալիս։ Հայ Եկեղեցին սոսկ ինստիտուտ չէ, այլ ազգային կոդի մի մաս։ Նույնիսկ վերը նշված խմբերի մեջ, ամեն կիրակի եկեղեցի չգնացողների մեջ կան նրանք, ովքեր եկեղեցին ընկալում են որպես ինքնության պահապան, հատկապես արտաքին մշտական մարտահրավերների պայմաններում: Եկեղեցու վրա հարձակումները եւ նման կոշտ ձեւով ավելի շատ դիտարկվում են ոչ թե որպես արդիականացում, այլ որպես ոտնձգություն սրբության նկատմամբ:

Գյումրիի ընտրություններում իշխանամետ թեկնածուների վերջին պարտությունը վառ ազդակ է առ այն, որ քպ կուսակցության եւ նրա արբանյակների գործող ռազմավարությունը կորցնում է արդյունավետւոթյունը: Ավելին, նույնիսկ չափավոր ընտրազանգվածի մի մասը սկսում է հեռանալ իշխանությունից՝ նրա գործողություններում տեսնելով ագրեսիա եւ կոպտություն, այլ ոչ թե քաղաքական նպատակահարմարություն։

Այո, կա բնակչության մի հատված (հատկապես խոշոր քաղաքների երիտասարդների շրջանում), որոնք հակակղերական տրամադրություններ են պահպանում, բայց դրանք բավարար չեն խորհրդարանական ընտրություններում հաղթելու համար:

Երրորդ նպատակը՝ ինստիտուտների վերաձեւակերպում եւ հավատարմություն արտաքին գործընկերներին

Այսրոպեական-մարտավարական նպատակներից բացի, հայկական իշխանության նախաձեռնած հերթական հակամարտության հետեւում կարող է թաքնված լինել նաեւ ավելին։ Գուցե խոսքը երկրի ու հասարակության հետագա խորքային վերափոխման մասին է։ դրա կառավարությունը եւ նրա հետեւում կանգնած ուժերը վաղուց հակվածություն են ցուցաբերում հայ ժողովրդի ազգային ինքնության ավանդական հենասյուներն ապամոնտաժելու եւ, պետք է խոստովանել, շատ հեռու է գնացել այդ կործանիչ ճանապարհին։ Հարվածի տակ են հայտնվում ոչ միայն եկեղեցին, այլեւ մշակութային միությունները, մասնագիտական հանրությունները, ավանդական բարոյականության նորմերը, ինչի մասին վառ վկայում են նաեւ Ազգային ժողովի պատերի ներսում հայհոյանքներով ու հայհոյանքներով ուղեկցվող ծեծկռտուքները։ Այս ամենը կարող է լինել ամբողջ իշխանական համակարգի, այլեւ բազմադարյա հասարակական հիմքերի վերաձեւակերպման ընդհանուր ծրագրի մի մասը, որը թույլ է տվել հայ ժողովրդին գոյատեւել եւ պահպանվել, թվում է, ամենաանբարենպաստ պայմաններում։

Միեւնույն ժամանակ, չի կարելի հաշվի չառնել տեղի ունեցողի աշխարհաքաղաքական համատեքստը։ Չնայած Մոսկվայից պատվրակությունների հետ հանդիպումներում պաշտոնական անձանց հանգստացնող հայտարարություններին, Հայաստանի գործող ղեկավարությունը գնալով ավելի է մտերմանում Արեւմուտքին, որտեղ պետության եւ եկեղեցու միջեւ հարաբերությունները կառուցվում են բոլորովին այլ սկզբունքներով։ Այս համակարգում եկեղեցին պետք է ամբողջությամբ ապաքաղաքականացվի եւ հանվի հանրային ազդեցության ոլորտից։

Հավանաբար, ՀԱԵ-ի վրա հարձակումները նաեւ որոշակի արտաքին գործընկերներին հավատարմության յուրօրինակ ազդանշան են, հասարակությունը արեւմտյան մոդելով քրիստոնեության անխուսափելի անկմամբ «վերաձեւակերպելու» պատրաստակամության դրսեւորում, ինչը նկատելի է ժամանակակից Եվրոպայի երկրների մեծ մասում։ Չպետք է անտեսել «Հրապարակ» թերթի այն ենթադրությունը` իշխանությունները կարող են փորձել վերահսկողություն հաստատել Հայ Առաքելական եկեղեցու նկատմամբ, այդ թվում՝ կաթողիկոսի ընտրության հարցում, ինչը թույլ կտա եկեղեցու ինքնավարությունը հավասարեցնել՝ վտարելով իշխանությունների արտքոին և ներքին քաղաքականության հետ համաձայն չլինող քահանաներին։

Այսպիսով, նիկլորի եւ Հայ Առաքելական եկեղեցու միջեւ հակամարտությունը ոչ թե անձնական թշնամանք է, այլ համակարգային քաղաքական եւ գաղափարական ճգնաժամի արտացոլում: Այն բացահայտում է իշխանության ռազմավարական սխալ հաշվարկները, կառուցողական օրակարգ առաջարկելու նրա անկարողությունը եւ ամեն գնով մնալու ցանկությունը, այդ թվում՝ ազգային ինստիտուտների վրա հարձակման միջոցով։

Այնուամենայնիվ, այս ռազմավարությունը երկսայրի սուր է: Կարճ «մարտավարական» հեռանկարում այն կարող է շեղել ուշադրությունը տնտեսական եւ քաղաքական ձախողումներից։ Իսկ երկարաժամկետ հեռանկարում այն անխուսափելիորեն կխորացնի իշխանության եւ հասարակության միջեւ եղած անջրպետը, կառաջացնի անվստահության նոր ալիք եւ էլ ավելի լուրջ մարտահրավերներ կստեղծի հայոց պետականության համար։

Հնարավոր է՝ դա ու իր շրջապատը գերագնահատում են իրենց հնարավորությունները եւ թերագնահատում այն սրբազան կշիռը, որ հայ ժողովրդի համար ունի եկեղեցին։ Եվ եթե պատմությունը ինչ-որ բան է սովորեցնում, դա այն է, որ նրանք, ովքեր շատ հեռու են գնում ավանդական հիմքերը քանդելու հարցում, հազվադեպ են երկար ժամանակ մնում իշխանութայն ղեկին:

Արման Ղուկասյան

«Հանուն սոցիալական արդարության» կուսակցության նախագահ

Աղբյուրը՝ fondsk.ru-ի

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյանի