«Սուիթ Էնտ Սաուըր»

ՀԱՅԿԱԶՈՒՆ   

Ո՛չ: Կնոջական էջի խոհագիրի եւ ճաշերու բաժինը չէ՛: Ձեզի նոր թացանի մը (սօս) բաղադրութիւնը պիտի չըսեմ:

«Քաղցր ու թթու»-ն այն համերն են, զորս մարդուս քիմքը կ՛առնէ այս օրերուն` մեր իրականութիւնը դիտելով:

Անկասկած, լիբանանահայութիւնը, ինչպէս ամբողջ Լիբանանն ու աշխարհը, դժուար օրեր կ՛ապրի, դժուարութիւններն ու դառնութիւնները թուելու հարկ չկայ:

Բայց կեանքի իրականութիւն է: Յոռեգոյն պայմաններուն մէջ իսկ կը մնան բաներ, դէպքեր եւ իրականութիւններ, որոնք որոշ գոհունակութիւն կու տան, եւ ուրիշներ, որոնք կը կրկնապատկեն դառնութեան զգացումները:

Այս օրերն ալ այդ իմաստով տարբեր չեն:

Ա.- «Սուիթ»

Այս դժուար օրերուն իսկ կան բազմաթիւ հպարտառիթ երեւոյթներ, որոնց ի տես մարդուս սիրտը կը մեծնայ, հպարտութիւն կը զգայ եւ` անօրինակ խանդավառութիւն, յոյս եւ պայքարելու ու յաղթելու վճռակամութիւն:

Կը բաւէ լաւ դիտել եւ լաւ դատել:

Սկսինք Ճգնաժամային շտապի կազմութենէն:

Պէտք է մարդ ինքնիր անձին հետ անկեղծ ըլլայ: Վաղուց, ծրագրումը, երկար տեւողութեան համար ծրագիրներու մշակումը, միջոցներու ամբարումը եւ պատրաստութիւնը մեր ազգային զօրաւոր յատկանիշներէն չեն եղած, դժբախտաբար:

Բայց, ատոր դիմաց, անակնկալ եւ անսպասելի տագնապներու պարագային, խուճապի պահուն, երբ ամէն մարդ իր գլուխը կը կորսնցնէ կամ` ինքն իր գլուխը ազատելու մասին կը մտածէ, ճի՛շդ այդ պահերուն է, որ երեւան կու գայ մեր ազգային հպարտալի իւրայատկութիւնը.-  շատ արագ կազմակերպուիլ, ուժերը, եղած ուժերը եւ միջոցները համախմբել, ու հաւաքական աշխատանքի լծուիլ հաւաքականութեան բարիքին համար:

Ասոր անհամար օրինակները տալու, պատմական փաստերը թուելու հարկ չկայ հոս:

Ասոր նորագոյն ապացոյցը «Քորոնա»-ի ճգնաժամային շտապի ստեղծումն էր, որ համաճարակի տարողութեան եւ կացութեան ծանրացման առաջին օրերուն, կամ առաջին փուլին, հայատիպ մօտեցումով ու արագութեամբ որոշուեցաւ, կազմուեցաւ եւ սկսաւ եղած մարդուժի ու միջոցներու համախմբման եւ հաւաքական աշխատանքի կազմակերպման:

Նուազ հպարտութիւն չի պատճառեր ակումբ այցելութիւնը: Այդ պատերը կը վկայեն, որ գրեթէ կէս դար առաջ, երբ ամբողջ Լիբանանը` լեղապատառ ու շուարած, անորոշութեան եւ անապահովութեան մէջ կը խարխափէր, հոն, երիտասարդներ եւ երիտասարդուհիներ, պատահական, անձնական կամ այլապէս սահմանափակ միջոցներով զէն ի ձեռին պատրաստ էին հայն ու անոր թաղերը որեւէ սպառնալիքէ պաշտպանելու: Այսօր, այդ նոյն պատերէն ներս, այդ երիտասարդներուն մէկ մասը, արդէն սպիտակահեր, կամ անոնց զաւակներն ու թոռները, նման, բայց տարբեր գործի վրայ են: Այս պահուն, երբ ուրիշներ իրենց գլուխը պահելու եւ ազատելու մասին կը մտածեն, հոն, այդ պատերուն ետին, մէկը հեռաձայնի վրայ է` հայորդիի մը կարիքներով կը հետաքրքրուի, միւսը` ապրանք կը հականեխէ, ուրիշ մը կը ծրարէ, մէկ ուրիշն ալ կը փոխադրէ:

Ինչպէս մարդու սիրտը չմեծնայ, ակամայ հպարտօրէն չժպտայ: Հապա՞ բարեսիրական միութիւններն ու անոնց մասնաճիւղերը, սկսեալ ԼՕԽ-ի կեդրոնէն ու մասնաճիւղերէն, մինչեւ «Գարակէօզեան», «Ճինիշեան» եւ ուրիշներ: Հոն պաշտօնեաներ ու կամաւորներ, փոխանակ իւրայիններուն հետ թաքստոցներու մէջ մնալու, սպառնալից պայմաններու մէջ իրենց պարտականութենէն շատ աւելին կ՛ընեն:

Տակաւին նաեւ կան մարդիկ, որոնք այս ճգնաժամին մէջ, հակառակ բոլորիս յայտնի դժուարութիւններուն, իրենց կարողութիւններուն համեմատ նիւթական աջակցութիւն կը ցուցաբերեն:

Ալ ինչպէս չհաւատալ, որ պիտի դիմանանք. ո՛չ, պիտի յաջողի՛նք եւ պիտի յաղթենք:

«Սուիթ»-ը եզրափակելէ առաջ, թոյլ տուէք փակագիծ մը բանամ:

Առանց հանրային-հասարակական հանգամանքի, պարզ հայորդիի-լիբանանահայու հանգամանքով կ՛ուզեմ կոչ ուղղել մեր իրականութեան բոլոր կառոյցներուն, ըլլան անոնք կուսակցական-քաղաքական, բարեսիրական-միութենական թէ կրօնական, բոլոր անհատներուն` լաւապէս ըմբռնելու, որ կրաւորականութեան ատենը չէ, հանդիսատեսի աթոռին նստելու իրաւունք չունի ոեւէ մէկը, նաեւ նեղմիտ ու հատուածական հաշուարկներու ատենը չէ: Այս ընդհանուր սպառնալիքին դիմաց ընդհանուր զօրաշարժ է պէտք: Իւրաքանչիւրդ, իւրաքանչիւրս ունի՛ ընելիք եւ տալիք: Իւրաքանչիւրին կարողութիւններու կայ կարիք:

Ո՞ւր էք: Հասէ՛ք: Ձեռք տուէ՛ք:

Բ.- «Սաուըր»-ը

Ի՞նչ ընենք. փախուստ չկայ կեանքի իրականութիւններէն. աշխարհի վրայ կայ գիշեր, եւ կայ ցերեկ. կայ ձմեռ, եւ կայ ամառ, կայ մարդ, եւ կայ… ըսենք ուրիշ տեսակի մարդ. կայ հայ, եւ կայ հայ:

Կ՛երեւի այդ ալ մեր ազգային ծիներուն մէջն է, որ բոլոր պահերուն, լաւագոյն եւ յոռեգոյն պահերուն այսպիսի մարդիկ պիտի ըլլան:

Գիտէք. տեսաք. լսեցիք եւ կարդացիք:

Այս պայմաններուն մէջ, երբ բոլոր վերեւ թուածներս ու շատ ուրիշներ, իւրաքանչիւրը իր կրցածը կ՛ընէ. անո՛նք ալ իրենց միակ կրցածը կ՛ընեն` մաղձ թափել:

Ի՞նչ ըսես այդպիսիներուն. հիւանդի մը դեղահատ մը հասցուցած ունի՞ն. անօթիի մը պատառ մը հաց տուած ունի՞ն, իրենց թալանած կամ իւրացուցած գումարներէն լումայ մը նուիրած ունի՞ն. դժբախտի մը մխիթարող խօսք մը ըսած ունի՞ն. վիրաւորի մը վէրքին վրայ…

Այս օրերուն, երբ իւրաքանչիւրը իր կրցածը կու տայ, իր գիտցածը կ՛ընէ, այդ… հայն ալ կամ անոր նմանող հայեր իրենց գիտցածը կ՛ընեն, իսկ ընկերային ցանցերն ալ նոր թափ տուին այդպիսիներուն:

Այդ… մարդիկ, հայանուն մարդիկ ամբողջ օրը բջիջային հեռաձայնը իրենց ձեռքին, թոյն կը թափեն այդ բոլորին վրայ, կը նսեմացնեն անոնց աշխատանքը, կը պարսաւեն, կը ցեխարձակեն ու կը սեւցնեն:

Ձեր ներողամտութիւնը կը հայցեմ, եթէ ձեռնոցները վերցնեմ եւ յականէ – անուանէ ըսեմ.- մին` նախկին կղերական, միւսը` նախկին հասարակական գործիչ, մէկ ուրիշն ալ` նախկին, հանգստեան կոչուած սպայ կամ սպաներ, եւ դեռ` Լիբանանը վաղուց ծախած եւ Ամերիկա փախուստ տուած մարդիկ:

Նախ զինուորը գիտէ, կամ պէտք է գիտնայ, թէ ճակատամարտի ատեն կարելի չէ բիւզանդական վէճերով, ըսի-ըսաւներով տարուիլ. զինուորը, սպան գիտեն հաւաքական աշխատանքի եւ իւրաքանչիւրը իր բաժինը ստանձնելու անհրաժեշտութիւնը:

Սպան, իր պատրաստութեամբ եւ կազմաւորումով, նաեւ գիտէ գումակային, կազմակերպական, աշխատանքի բաժանման ձեւերն ու կանոնները:

Ան, սպան, մանաւանդ գիտէ, սորված է, բարոյական կորովի` «մորալ»-ի կարեւորութիւնը, ատոր վճռորոշ դերը ճակատագրական պահերուն: Գիտէ, սորված է, եւ իրեն թելադրուած է խստագոյն ձեւով վերաբերիլ ճակատամարտի բախտորոշ պահերուն վհատեցնող կամ ուժերը ջլատող, երկփեղկող, հաւաքական ճիգը խափանող վերաբերումին դէմ:

Ալ ինչպէ՞ս չզարմանալ, չկասկածիլ, չըսելու համար` չդատապարտե՛լ, երբ այդ բոլորին քաջածանօթ մէկը, որ օրինակ պէտք էր հանդիսանար բոլորին, այսօր հակառակ ընթացք կ՛որդեգրէ:

Նոյն ալ հասարակական գործիչը, նախկին կղերականը, գործէ փախուստ տուած պատասխանատու մարդը, լաւ օրերուն առաջին կարգ նստած միշտ ժպտադէմ «ազնուականը», որոնք այսօր մաղձ կը թափեն արիւն եւ քրտինք, ժամանակ ու նիւթական չխնայողներուն վրայ:

Թեւ եւ թիկունք կանգնելու փոխարէն, օգտակար բան մը ընելու փոխարէն, նմանօրինակ մարդուկներ նոյնիսկ այս պայմաններուն մէջ տարուող ճիգերուն, աշխատանքին ու աշխատողներուն դէմ արշաւներ կ՛ուզեն շղթայազերծել:

Այդպիսիներուն` նախկին կղերական, գործիչ եւ բոլոր նմաններուն կ՛ըսեմ.

Ա՛յ մարդ, այս կուսակցութիւնը չես սիրեր, կա՛յ ուրիշը, այս միութիւնը չես սիրեր, կա՛յ ուրիշը, այս աշխատանքը չես սիրեր, կա՛յ ուրիշը, եթէ կ՛ուզես, կրնաս նոյնիսկ կրկին փորձել ստեղծել միութիւն, կուսակցութիւն, աշխատանք:

Այս մարդոց ըրածը չես հաւնիր, հրամմէ՛, ասպարէզը բաց է, կարիքները ծո՜վ են: Հրամմէ՛, Դիմատետրի վրայ գիշեր-ցերեկ զրպարտելու փոխարէն, աւելի լաւը ըրէ՛: Եթէ ոչ աւելի լաւը, գոնէ բա՛ն մը ըրէ՛: Օգտակա՛ր բան մը:

Բայց ո՛չ, ատիկա ոմանց խառնուածքին, նկարագիրին, բնաւորութեան դէմ է եւ կարողութենէն վեր:

Ա՛յս է իրենց ունեցածն ու կրցածը, ասիկա կ՛ընեն ու կու տան:

Տասնամեակներուն ընթացքին այս տեսակ մարդոց ու հայերուն գոյութեան ալ վարժուեցանք ու հաշտուեցանք:

Բայց չկրցայ վարժուիլ ու հաշտուիլ անոնց ձայնակցող, անոնց ականջ տուող, անոնց ծափահարողներուն հետ: Այս խաբուած ու տարուած ազգայիններուն մէջ պէտք է փնտռել, արթնցնել առողջ դատողութիւնը, յստակատեսութիւնը:

Անո՛նց կ՛ըսեմ` սիրելինե՛ր, մոմ մը վառելը խաւարը անիծելէն լաւ է, ըսած է Թակոր:

Այս համատարած խաւարին մէջ մեր վառածը պզտիկ մոմ մը կրնայ ըլլալ: Դո՛ւք ալ մոմ մը վառեցէ՛ք: Կամ… գոնէ, այս մոմը մարելու մի՛ ելլէք:

Ձեզի ներկայացուցինք այս տագնապալի օրերու հայկական իրականութեան քաղցրն ու թթուն:

Բարի ախորժա՛կ բոլորիդ: