Մերձավոր Արեւելքն «ատոմացվում է», Թուրքիան՝ լիբանանացվում, Սիրիան՝ աստիճանաբար քայքայվում

Իրաքը մասնատվել եւ չեզոքացվել է։ Լիբիան մասնատված է, եւ քաոսը շարունակվում է։ Սիրիան առանցքային դեր է խաղացել արաբա-իսրայելական պատերազմներում եւ հարեւան է եղել Իսրայելին։ «Ես «Մեծ Մերձավոր Արեւելք» նախագծի համանախագահն եմ»,- հայտարարել է էրդողանը, որը Սիրիան ներքաշել է քաղաքացիական պատերազմի մեջ։ Այժմ նրան մասերի է բաժանում իսրայելական ծրագիրը։

Էրդողանը ջատագովի դեր է խաղում՝ տարածաշրջանում վիրաբույժներին լանցետներ ու մկրատ առաջարկելով։ Բաշար Ասադի անկմամբ Սիրիան պետք է դառնար «Թուրքիայի հետնաբակը»։ Սակայն ավելի շատ այն վերածվել է տարածքի, որից Իսրայելը կարող է նոր տարածքներ գրավել։Այլ կերպ ասած՝ Իսրայելը աճեց եւս մեկ պատերազմից հետո: Այժմ Իսրայելը վերահսկում է Գոլանի բարձունքները, Հերմոն լեռը եւ Սիրիայի հարավը՝ ընդհուպ մինչեւ Դամասկոս։ Իսրայելը վերահսկում է իր օդային տարածքը, ինչը թույլ է տալիս նրան հարվածներ հասցնել, իր ընտրության, ցանկացած կետի:

Հիշենք՝ արեւմտյան դաշինքի ներխուժումը Մերձավոր Արեւելք սկսվեց «միջուկային/քիմիական զենքի հայտնաբերման» մասին ստերով: Հիմա նույնիսկ այդ դարաշրջանի քաղաքական գործիչներն են ընդունում՝ դրանք սուտ էին եւ «արդարացումներ», եւ ներողություն հայցում։

Մերձավոր Արեւելքի ատոմազիացիան արդարացնելու համար օգտագործվող գործիքներից մեկը ԴԱԻՇՆ-ն է  եւ դրա մասնաճյուղերը, որոնց հիմնադիրներն ու ղեկավարներն անհայտ են եւ հայտնի իրենց դաժանությամբ: Այս արյունալի կազմակրեպությունները տարածաշրջանում օգտագործվում են որպես «տիրակալներ՛։ Վերջին օրինակը ջոլանիի նշանակումն է: Ինտերպոլի կողմից հետախուզվող ջոլանին եւ նրա «հայաթ թահրիր աշ շամ» կազմակեպությունն անսպասելիորեն գրավել են Սիրիայի վերահսկողությունը: Այժմ պարզ է՝ ծրագրի նպատակներից մեկը Սիրիայի մասնատումն էր՝ ի շահ Իսրայելի շահերի։

Իսրայելի հովանու ներքո ստեղծվել է «դե ֆակտո» դրուզյան ինքնավար մարզը։Սալիհ Մուսլիմը հայտարարել է. «եթե դուք չհամաձայնեք դաշնային կազմավորմանը, մենք անկախություն կհայտարարենք»։

2014 եւ 2015ականներին շարունակվել են Ասադի ռեժիմի եւ ԴԱԻՇ-ի  միջեւ բախումները։  Թուրքիայում «MIT բեռնատարներ» գործողւոթյան ընթացքում հայտնաբերված հազարավոր բեռնատարներ Թուրքիայից զենք են տեղափոխել տարածաշրջանի ծայրահեղական խմբավորումներին: Սահմանները դարձել են հենակետ ջիհադականների համար։  ԴԱԻՇ-ի ներխուժումներն ու վայրագւթյունները հեռարձակվել են ամբողջ աշխարհում՝ սերմանոլով վախ:Սիրիայի խաղաղ բնակչությունը հոսեց Թուրքիա։ Այս ժամանակահատվածում Ժողովրդական ինքնապաշտպանության ջոկատները (YPG) ներկայացվում էին որպես ԴԱԻՇ ի հակաթույն: Էրդողանը, որը զինում էր ԴԱԻՇ-ի զինյալներին, նաեւ ապահովել է զինված զինյալների հանդիսավոր տեղափոխումը Քանդիլից Ռոժավա: Ժողովրդական ինքնապաշտպանության ջոկատները վերահսկում են Սիրիայի մեկ երրորդը՝ իրենց տրամադրույփան տակ ունենալով մինչեւ 300 000 մարտիկ:

Իհարկե, Սիրիայում եւ Թուրքիայում քրդերը պետք է ունենան հավասար եւ պատվավոր քաղաքացիական իրավունքներ։ Ավելին, ես միշտ ասում եմ՝ Թուրքիայի ապագան կախված է քրդերի հետ համագործակցությունից, ինչպես հասարակության, այնպես էլ պետության հետ։  Սակայն մենք պետք է ճանաչենք տարածաշրջանի մասնատվածությունը հօգուտ Իսրայելի եւ Էրդողանի ռեժիմի ներդրումը տարածաշրջանում ծրագրերի իրականացման գործում՝ երբեմն աջակցությամբ, երբեմն էլ թվացյալ «ընդդիմությամբ»:

Ցանկանում եմ ավելի մանրամասն անդրադառնալ ԴԱԻՇ-ին: Զինված եւ արեւմտյան կոալիցիայի ուժերի կողմից աջակցվող՝ PYD/YPG ուժերը (Ժողովրդավարական միություն կուսակցություն / Ժողովրդական ինքնապաշտպանության ջոկատներ) պայքարում են ԴԱԻՇի  դեմ եւ թուրք-սիրիական սահմանին զուգահեռ ստեղծում վերահսկողության գոտի։ Նրանք, ովքեր 100 տարի առաջ իշխողների հետ գծագրում էին Մերձավոր Արեւելքի քարտեզը, այժմ վերաշարադրում են տարածաշրջանի քարտեզը՝ օգտագործելով ԴԱԻՇ-իկառավարիչներին իրենց շահերից ելնելով՝ ուշդրություն չդարձնելով Մերձավոր Արեւելքի ժողովուրդներին:

Ապագայում ԴԱԻՇ-ից ազատագրված տարածքները ոչ քրդական, թուրքմենական եւ արաբական հողերը կփոխանցվեն եւ արդեն կփոխանցվեն Դեմոկրատական միության կուսակցությանը՝ Partiya Yekîtiya Demokrat: Այնտեղ կստեղծվի PKK/PYD պետություն։ Թուրքիան ԱԶԿ-ի քաղաքականության պատճառով զիգզագներով է շարժվում, նրա անհեռատեսության (գուցե կանխամտածված, մենք չգիտենք) եւ Արեւմուտքի մանիպուլյացիաների պատճառով։

Արիֆ Ասալիօղլու

Աղբյուրը՝ iarex.ru-ի

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյանի